HISTORIA KOŁA
ZWIĄZKU SYBIRAKÓW
w DĘBICY
Koło Terenowe Związku Sybiraków w Dębicy powstało w dniu 23 lipca 1989 roku. Zarejestrowane zostało w Urzędzie Wojewódzkim w Tarnowie w Wydziale Społeczno-Administracyjnym i wpisane do Rejestru Stowarzyszeń. W chwili rejestracji koło liczyło 62 członków zwyczajnych i 10 sympatyków-członków rodzin sybirackich. W chwili obecnej-01.06.2008 roku jest już tylko 28 członków zwyczajnych i 12 wspierających. Koło niewielkie liczebnie pracuje niezwykle prężnie i działa bardzo skutecznie.
Prezesem koła był Zbigniew Godzisz(3 kadencje), a od czerwca 2003 roku Prezesem Koła jest Maria Aktyl. Kapelanem Związku Sybiraków jest ks. Prałat Stanisław Fiołek. Członkowie koła przedsięwzięli szereg działań mających na celu utrwalenie pamięci o ofiarach stalinowskiego reżimu.
15 sierpnia 1990 roku Sybiracy przekazali w darze Parafii św. Jadwigi Dębicy gobelin z wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej.
17 września 1990 roku w Dniu Sybiraka, w czasie Mszy Św. nastąpiło poświęcenie i odsłonięcie tablicy pamiątkowej w Kościele św. Jadwigi w Dębicy poświęconej pamięci zesłanych na Syberię w latach 1940-1946.
17 września 1993 roku zostaje poświęcony sztandar Koła i Symboliczny Grób Sybiraka zbudowany przez członków Koła na Cmentarzu Wojskowym w Dębicy. Poświęcenia dokonał J.E. ks. Biskup Władysław Bobowski.
 |  |
Pierwszy wykonany przez Sybiraków Pomnik - Symbol na Cmentarzu Wojskowym w Dębicy | Pomnik - Symboliczny Grób Sybiraka po remoncie - wersja obecna |
W 1994 roku została przeniesiona Sybiracka Izba Pamięci z ul. Wielkopolskiej na ul. Rzeszowską przy Galerii a następnie do Galerii Miejskiego Ośrodka Kultury przy ul. Akademickiej 8 gdzie wśród pamiątek przywiezionych z Syberii poczesne miejsce zajmuje mapa ZSSR z zaznaczonymi miejscami zesłań, więzień i łagrów, oraz tablica z listą zmarłych członków Koła, zmarłych Sybiraków na zesłaniu, członków rodzin i zmarłych Sybiraków po powrocie do kraju - mieszkańców Dębicy.
W Sybirackiej Izbie Pamięci znajdują się publikacje o zesłańczych losach Sybiraków:
- Praca zbiorowa pod red. Zbigniewa Godzisza - prezesa Koła pt. "Wspomnienia z zesłania na Sybir"
- Janina Mędrek "Od tajgi archangielskiej po stepy Kazachstanu"
- Jerzy Godycki-Ćwirko "Trzy pokolenia w sybir wpisane"
- Genowefa i Bronisława Lorenc "Mazury na Kresach"
We wrześniu 1996 roku Zarząd Koła przekazuje kościołowi p.w. św. Jadwigi w Dębicy różaniec (dł. 5 m) wykonany ręcznie przez Sybiraka Zygmunta Batorskiego.
1 czerwca 1997 roku w Dniu Dziecka wręczono 69 wnukom Sybiraków legitymację Klubu Wnuka Sybiraka. Wnukowie Sybiraków złożyli przyrzeczenie na Sztandar Koła że będą czcić i szanować babcię i dziadka swego i pomagać im w trudnych chwilach życia.
17 września 1998 roku w dzień Sybiraka dzięki staraniom Zarządu Koła w Urzędzie Miasta w Dębicy plac przed dworcem PKP otrzymuje nazwę Plac Sybiraków, a na obelisku - drogowskazie pojawia się słowo SYBIR - 8.500 km, a w 2006 roku dzięki burmistrzowi Edwardowi Brzostowskiemu obok dworca PKP Powstaje Rondo Sybiraków.
Koło posiada piękną kronikę, w której na poczytnym miejscu widnieją wpisy m.in. Ministra ds. Kombatantów, ks. Prałata Paszkowskiego, biskupów i innych osobowości. W kronice SA dane o wszystkich Sybirakach.
Koło pomogło finansowo przy budowie pomników pamięci: mauzoleum na Jasnej Górze, pomnika Sybiraka w Białymstoku i we Wrocławiu, budowie cmentarza w Katyniu oraz w zakupie dzwonów w Nowosybirsku i Władywostoku.
Członkowie Koła co roku uczestniczą w pielgrzymce na Jasną Górę do Częstochowy i do Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Łagiewnikach, rokrocznie spotykają się na opłatku.
19.06.2000 przyjechały cztery urny z ziemią przywiezioną z Katynia, Miednoje, Charkowa, i Sybiru i stanęły w Izbie Regionalnej w Dębicy. Na wystawie znalazły się także pamiątki po syberyjskich zesłańcach. Ekspozycję zatytułowaną "Sybiracka Izba Pamięci" przygotował dębicki oddział Związku Sybiraków. Znalazły się na niej m. in. stare fotografie, pożółkłe dokumenty, zniszczone okulary oraz wiele innych przedmiotów należących do polskich oficerów wymordowanych przez NKWD na Wschodzie. Pamiątki udostępniły rodziny zesłanych żołnierzy. Do Dębicy przywieziono także cztery urny z ziemią z Katynia, Miednoje, Charkowa, i Sybiru. Wystawa była czynna w Izbie Regionalnej w Dębicy do czasu zakończenia remontu Pomnika Sybiraka na dębickim cmentarzu wojskowym. Wtedy wszystkie eksponaty, przedmioty i urny zostały zamurowane w monumencie.
W dniu 17 września 2000 roku przy Symbolicznym Grobie Sybiraka na Cmentarzu Wojskowym w Dębicy umieszczono urny z prochami oficerów z Katynia, Charkowa, Miednoje oraz z jednego z cmentarzy z Syberii. W dniu tym nastąpiło otwarcie Sybirackiej Izby Pamięci.
Zarząd Koła współpracuje z dyrekcjami Szkół, radiem „Dobra Nowina”, i publikuje artykuły o tematyce sybirackiej w miejscowej prasie. Koło wykonało wymienione zadania dzięki ofiarności społecznego zaangażowania i dobrze pojętych zadań statutowych.
7 sierpnia 2004 roku Koło Związku Sybiraków w Dębicy u uczestniczy odsłonięciu Tablicy Pamiątkowej przy Kapliczce Bolesnej w Sanktuarium Maryjnym w Zawadzie.
W dniu 28 grudnia 2005 roku odbył się uroczysty opłatek na którym 17 osób zostało udekorowanych przez V – ce Wojewodę Podkarpackiego p. mgr Roberta Godka odznaką „Krzyż Zesłańca Syberii”.
Mamy bardzo dobry kontakt z młodzieżą szkolną, oraz z harcerzami. Poczet sztandarowy składający się z harcerzy często występuje w imieniu Sybiraków z naszym sztandarem w różnych uroczystościach sybirackich, państwowych. Uczestniczą w naszych spotkaniach opłatkowych recytując wiersze i śpiewając pieśni nawiązujące do losów Sybiraków na Syberii.
Wdzięczni im za to że w dniu 23 września 2006 roku podczas inauguracji nowego roku pracy dębickiego hufca w Latoszynie odbył się apel, podczas którego Hufiec Dębica został odznaczony honorową odznaką Sybiru, oraz honorową odznakę otrzymała komendantka Hufca p. Maria Zachara – Stępień. Odznaczenia dokonała Prezes Koła Związku Sybiraków w Dębicy p. Maria Aktyl.
Nie zapominamy o naszych wiekowych schorowanych Sybirakach, często ich odwiedzamy.
W dniu 10 lutego 2007 roku pożegnaliśmy naszego długoletniego Prezesa Zbigniewa Godzisza, człowieka wielce zasłużonego dla Koła Związku Sybiraków w Dębicy oraz Oddziału w Tarnowie.
Muzeum Regionalne wydało książkę „ Z dalekiego Sybiru”, która jest kolejną, drugą już pozycją z serii: Biblioteka Dębickich Gryfów. Obszerna praca przypomina tragiczne losy osób związanych z naszym miastem, będąc jednocześnie wyrazem hołdu dla mieszkańców Dębicy, którzy zginęli na „nieludzkiej ziemi”.
8 kwietnia 2009 r. w Urzędzie Miejskim odbyła się prezentacja książki połączona ze spotkaniem Jacka Dymitrowskiego dyrektora Muzeum Regionalnego, z przedstawicielami Sybiraków. W ich imieniu głos zabrała Maria Aktyl, prezes Koła Terenowego Związku Sybiraków w Dębicy, która nie kryła wzruszenia. – Nie wierzyłam, że ta książka powstanie, dlatego cieszę się, że Pan Jacek Dymitrowski dotrzymał obietnicy, a władze miasta wsparły wydanie naszych wspomnień – mówiła Maria Aktyl. – Jest nas coraz mniej, pamięć się zaciera, więc ta książka będzie doskonałym źródłem historycznym dla młodych dębiczan. Byłam małym dzieckiem, gdy byliśmy na Syberii. Nie wiem na ile sama pamiętam te wydarzenia, na ile są to wspomnienia moje matki. W wielu z nas ten syberyjski okres wywarł piętno, które miało wpływ na dalsze życie.
Książka zawiera, obok historii Koła Terenowego Związku Sybiraków w Dębicy, kilka obszernych rozdziałów ze wspomnieniami i refleksjami osób, które przeżyły piekło Sybiru. Historia przenika się w nich z bardzo osobistymi wątkami budując wzruszający i wstrząsający obraz tamtych czasów, wzbogacony zdjęciami, mapkami, listami i ocalałymi dokumentami.
- Wierzymy, że dzięki tej książce nauczyciele szkół z naszego regionu ponownie sięgną do „żywych lekcji historii” i młodzież będzie miała okazję nie tylko zapoznać się z tą pozycją, ale również spotkać się w szkołach z żyjącymi jeszcze Sybirakami” – powiedział Jacek Dymitrowski, pod którego redakcją ukazała się książka „Z dalekiego Sybiru”.
Kontakt z młodzieżą
Sybiracy Koła uczestniczą w lekcjach historii w szkołach w Dębicy i okolic, przekazując swoje zesłańcze wspomnienia.
Są to: Szkoła Podstawowa Nr 9, Gimnazjum Nr 2, Zespół Szkół Zawodowych im. E. Kwiatkowskiego, Gimnazjum w Pustyni k/Dębicy.
Na podstawie relacji kol. Sybiraka Zygmunta Batorskiego została zredagowana na konkurs ogólnopolski praca przez uczniów kl. II C LO w Zespole Szkół Nr 2 im. E. Kwiatkowskiego w Dębicy pt. „Z ziemi afrykańskiej do Polski” – Dębica 2004 rok.
Na lekcji historii zorganizowanej dla uczniów kl. VI a i VI c Szkoły Podstawowej Nr 9 w Dębicy – nauczycielki historii p. Renaty Baran, kol. Zygmunt Batorski przekazał informacje na temat historii zesłania na Syberię i pobytu w Afryce pt. „Świadkowie tamtych wydarzeń” .
Z HISTORII ODDZIAŁU ZWIĄZKU SYBIRAKÓW W TARNOWIE
